Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы

Мазмұны


Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы

  1. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы
  2. Балалар мен жасөспірімдер организмінің өсу және даму заңдылықтары, олардың гигиеналық маңызы
  3. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына баға беру
  4. Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар
  5. Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері
  6. Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы
  7. Жалпы білім беру мектеперіндегі оқу-тәрбие процессінің гигиенасы
  8. Балалар мен жасөспірімдерді компьютерге оқытудың гигиеналық негіздері
  9. Балалар мен жасөспірімдерді еңбекке және политехникаға оқытып, тәрбиелеудің гигиеналық негіздері
  10. Еңбекке тәрбиелеу тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар
  11. Еңбек жағдайына қойылатын гигиеналық талаптар
  12. Еңбекке тәрбиелеу жағдайына қойылатын санитарлық бақылау
  13. Мектеп оқушыларын мамандыққа бағыттаудың медициналық-физиологиялық аспектілері
  14. Мектеп оқушыларына мамандыққа бағыт берудегі санитарлық дәрігердің міндеті
  15. Денешынықтыру тәрбиесінің физиологиялық-гигиеналық негіздері
  16. Балалар мен жасөспірімдерді шынықтыру
  17. Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануының гигиеналық негіздері
  18. Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салудың негізгі ережелері
  19. Мектепке дейінгі мекемелердің жоспарлануы мен құрылысын салу
  20. Жалпы білім беру мектептерінің жоспарлануы
  21. Балалар мекемелерінің ауа-жылуымен қамтамасыз етілу тәртібінің гигиенасы
  22. Бөлмелердің жарықтандырылуы
  23. Балалар мекемелерін сумен қамтамасыз ету
  24. Мектеп жиһаздарына қойылатын гигиеналық талаптар
  25. Балалар мен жасөспірімдердің жиhаздары
  26. Оқу кабинеттерінің жабдықталуы
  27. Балалардың кітаптарына қойылатын гигиеналық талаптар
  28. Мектептің жазуға арналған құралдарына қойылатын талаптар
  29. Ойыншықтарға қойылатын гигиеналық талаптар
  30. Балалардың киімдеріне қойылатын гигиеналық талаптар
  31. Балалардың аяқ киімі
  32. Балалар мен жасөспірімдердің жазғы салауаттандыру мекемелерінің гигиенасы
  33. Денсаулық және салауатты өмір салтын қалыптастырудың гигиеналық негіздері
  34. Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру
  35. Зиянды әдеттердің алдын алу
  36. Балалар мекемелерінің қызметкерлерін және ата-аналарды гигиеналық оқыту
  37. Гигиеналық тәрбие жұмыстарын жүргізудегі іс-әрекет
  38. Балаларға емдеу-профилактикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері


Балалар мен жасөспірімдердің іс-әрекет гигиенасы

Іс-әрекет - даму мен денсаулық факторы. Баланы тәрбиелеу (еңбекке баулу, ой- өріс, әдет- ғұрыпқа) жан- жақты жүргізіледі, бірақ, жас мөлшеріне байланысты мұндай тәрбиелеу аспектілерінің арасындағы қатынас олардың түрлеріне байланысты болып келеді. Баланың іс-әрекеті оның организмінің өсуі мен дамуын анықтайтын, өмір сүруіне ең қажетті фактордың бірі болып саналады.

Қимыл-қозғалыс өмір сүрудің маңызды шарты болғандықтан, өсіп келе жатқан организм биологиялық қимыл-қозғалыс қажеттілігін сезінеді. Әсіресе үдемелі өсіп-даму кезеңінде қимыл-қозғалыс қажетігінің маңызы арта түседі. Өйткені, қимыл-қозғалысты іс-әрекеттер биологиялық дамуды жақсартуға ғана емес, сонымен қатар, дағдылану механизмдерін де қалыптастырушы фактор болып табылады.

Қимыл-қозғалыс белсенділігі орталық жүйке-жүйесінің, бұлшық еттердің, дамуын жақсартады, зат алмасуын жоғарылатуға қатысады, сөйлеу қаблетінің дұрыс қалыптасуына әсер етеді. Балалар ертерек жүріп кетсе, оның сөйлеуі де тезірек қалыптасады, мектеп жасына дейінгі кезеңде іс-әрекет қимылдары жақсы қалыптаса бастаса, одан былайғы еңбек дағдылары да жеңіл дамиды.

Солай болғанымен, қимыл-қозғалыстағы биологиялық қажеттілік, балаларды дұрыс тәрбиелемегендіктен болатын гиподинамияның дамуын жоққа шығармайды. Мұндай жағдайлар, көбінесе, қимыл-қозғалыстағы табиғи қажеттілік ата-анасының тәрбиесіне байланысты (жаяу жүргізудің орнына балаларға арбашаларды қолдану, телехабарларға көп әуестендіру т.с.с.) шектелген, мектеп жасына дейінгі балаларда кездеседі.

Іс-әрекеттің кез келген түрінің, организмнің функционалдық мүмкіндіктерін уақытша азайтуға, яғни, қажуға әкеліп соғуы, оның заңды нәтижесі болып есептелінеді. Бұл процесс қайтымды және жұмысты тоқтату, жоғалған қызмет қаблетін қайтадан қалпына келтіреді.

Қызмет қаблетінің үш фазасын айыруға болады: еңбекке дағдылану, ең өнімді жұмыс уақыты және қажу. Еңбекке дағдылану фазасы жұмыс қаблетінің ақырындап ең өнімді жұмыс уақыты фазасына дейін көтеріле бастауымен сипатталады, одан соң қажу фазасы дами бастайды.

Сондықтан, қатты қажуды болғызбау үшін, балалардың іс-әрекеттерінің барлығы мөлшерленуі керек. Гигиеналық нормаландыру баланың жас мөлшеріне және организмдерінің қызмет мүмкіндіктеріне байланысты жасалады.

Организмнің қоршаған ортамен байланысында, үнемі ішкі және сыртқы ритмдер бір-бірімен әсерлесіп отырады, олардың қосындысы физиологиялық жағдайды анықтайды. Биологиялық ритмдер дегеніміз - организмнің әртүрлі жағдайларының және физиологиялық қызметтерінің белсенділігінің мезгіл сайын алмасып тұруы.

Организмнің биоритмологиялық құрлысы тұқым қуалағыштық заңы бойынша жасалаған және онтогенез процессінде үзіліссіз құрылып тұрады. Бірақ, әрбір биологиялық циклдың құрылуына, белгілі-бір алдыңғы себептер қажет болады.

Сондықтан, биологиялық ритмдер, балалар организмдерінің қоршаған ортаға дағдылануының негізгі механизмдерінің бірі болып есептелінеді. Егер, баланың іс-әрекеттерінің (оқу, дене еңбегі) қандайда бір ритмі оның биологиялық ритмімен қабаттаса жүрсе, онда ол қызмет қаблетінің жоғарлауымен көрінеді.

Организмнің физиологиялық функциясының циклдылығы әрбір адамда ерекше, бірақ белгілі бір аралықта болады. Адамдарда ең төмен физиологиялық көрсеткіштер (тыныс алу, тамыр соғысының жиілігі, артериялық қан қысымы, бұлшық ет тонусы т.с.с.) түнгі уақытта байқалады. Күндіз бұл көсеткіштер жоғарылайды, бірақ бірқалыпта тұрмайды. Ересек адамдардың көпшілігінде таңертеңгі және кешкі биоритмиялық ең қолайлы функционалдық жағдайларын анықтауға болады. Балаларда, мұндай, уақытқа байланысты болатын белсенділік онша білінбейді. Бірақ, олардың функционалдық көрсет-кіштері тәулік ішіндегі белгілі бір уақыттарда, көбінесе таңертеңгі уақыттарда жоғарылайтыны анықталды. Сондықтан, кейбір авторлар балалар арасында акрофазаның (белсенділік циклдары) үш түрін бөліп қарауды ұсынады: таңертеңгі, кешкі және аритмиялық.(бұл шартты түрде алынған)

Балалардың биологиялық ритмдерінің арасында, ең жақсы үйлесімділік болу үшін, оқу, еңбек, тұрмыс, демалыс нормаларын өңдеп жасау хронобиологияның алдына қойған мақсаты болып табылады.

Гигиеналық тұрғыдан жоғарыда көрсетілген факторлардың ішінде балалар мен жасөспірімдердің өмірінде тұрақты түрде орын алатындары ғана (оқу жағдайларын ұйымдастыру, қажу, ауыспалы еңбек және күн тәртібі сияқтылар) ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Бұндай жағдайларда гигиеналық принциптердің сақталмауы организмдегі биологиялық процесстерді бұзады және сонымен бірге, әр түрлі патологиялық дамуларға әкеліп соғады.

Әдебиеттер

  1. Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б.
  2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004.,